Sta stil en loop door

Vrijdag ochtend ging ik met drie Ghanese collega’s, Jen en de driver op weg naar Nandom, Upper West region. We gingen op weg om Vero’s begravenis bij te wonen en onze condoleance te betuigen. Nandom ligt in de buurt van Wa en om daar te komen zit je zo’n zeven uur in een auto, onverharde weg met enorm veel kuilen en bulten, met zijn vieren op de achterbank. Kortom; ontzettend comfortabel! We kwamen laat aan in Nandom en gingen naar Vero’s ouderlijk huis om haar ouders te begroeten. Onze delegatie uit Bolga bestond naast ons uit een auto met national service collega’s van Vero, kerkgenootjes en de pastoor. Pastoor is een man van middelbare leeftijd met een mega bak, een gloednieuwe telefoon met een oortje die voortdurend afgaat. Hij heeft ons op sleeptouw genomen en door de twee dagen heen geleidt.
Aangekomen bij Vero’s ouderlijk huis stond er een band op een groot veld, veel stoelen en lag Vero opgebaard. Muziek speelde, mensen jammerden en schreeuwden wanneer ze naar de kist toegingen en zaten stilletjes op hun stoelen. Wij gingen eerst naar het huis om haar ouders te begroeten. Ongelooflijk hoe sterk die mensen zijn. We werden binnengehaald en neergezet, drinken werd gehaald en er werden beleefde woorden gewisseld. Veel familieleden hadden touw en zakdoeken om hun polsen gebonden en moeder had een touw om haar middel. Mij is verteld dat het touw en de zakdoeken om hun polsen door vrienden eromheen wordt gebonden met geld ertussen en het touw om de middel van moeder is er om, mocht ze achter haar dochter aan willen gaan, haar tegen te houden. Nadat we even met hen gepraat haden werden we geexcuseerd om naar ons hotel te gaan en te bekomen van de reis. Eerst nog langs het veld en Vero. Toen Otis en Eric (collega en driver) bij Vero gingen kijken, begon Mabel in paniek te jammeren dat ze er nog niet klaar voor was. Daar was ik eigenlijk heel blij mee, ik was er ook nog niet klaar voor. Dus de vrouwen bleven achter en keken naar de mensen die bij Vero waren geweest. Hartverscheurend is het gehuil, geschreeuw en gejammer van hen. Het rouwen hier is anders dan wij gewend zijn, niks met je beleefd inhouden en opkroppen. Nee, alles eruit gooien wat je voelt en hoe je je voelt. Schreeuwen, huilen, bidden, op de knieen vallen, over de kist heen hangen. En op de achtergrond speelt het bandje kerkliedjes.
Het besef dat het toch echt gebeurd was, begon binnen te sijpelen.

Na een goede nachtrust gingen we de volgende ochtend, gekleed in rood en zwart, weer terug naar het ouderlijk huis. Het bandje was er nog, nu versterkt door traditionele muziek. We werden meegeleidt naar Vero. Vrouwen liepen met zijn allen om de kist, schreeuwend, jammerend. Wij liepen mee om de kist en, helaas, heb ook ik erin gekeken. Het staat op mijn netvlies gebrand. Iemand ziet er na een ongeluk en twee weken na overlijden niet meer hetzelfde uit. Vanaf dat moment zijn de tranen blijven komen. Een mooie ceremonie volgde; de kist werd dichtgedaan en Vero naar het midden gedragen. Samen zingen, bidden, preken en verhalen ophalen. Ook wij moesten naar voren om wat te vertellen over de tijd dat ze met ons gewerkt heeft, haar laatste maanden. Otis sprak en wij stonden achter hem. Otis heeft de hele dag geen traan gelaten, want mannen huilen hier niet. Hoewel ik genoeg mannen heb zien huilen die dag. Het is mooi hoeveel steun men hier uit hun geloof haalt, hoe de samenhorigheid is onder hen en dat de dood van Vero dan misschien niet begrepen wordt, maar wel geaccepteerd. Zoals de vader van Vero zei ‘we can ask God a lot of questions, but we’ll never get the answers’.
Zo’n ceremonie is wel heel anders dan dat wij gewend zijn. Mensen zitten schots en scheef doorelkaar, verhuizen hun stoelen naar mate de stand van de zon veranderd om nog in de schaduw te zitten, telefoons gaan en worden opgenomen, auto’s en scooters scheuren voorbij. Het maakte het minder stijf en gedwongen. Na de ceremonie werd Vero in een pick up getild en gingen we naar haar graf, bij haar ouderlijk huis. Onder gezang werd ze er naar toe gedragen en er werd gebeden, gezongen. Toen de kist naar beneden werd getild begonnen er vanuit verschillende hoeken vrouwen in te storten. Voor mij stond het vriendje van Vero en ook hij storte in, het brak mijn hart. Meer gebeden en gezang en met de zin ‘earth to earth, ashes to ashes, dust to dust’ werd er zand op de kist gegooid. Wederom een vlaag met instortende mensen. De grafstenen werden op het graf getild en weg was ze.

Het voelt gek om na zo’n verhaal weer verder te schrijven. Maar zo gaat het wel. Men rouwt, staat er bij stil, zoekt steun bij elkaar en gaat weer verder. Vero’s dood is onveranderbaar, het enige wat wij kunnen doen is haar bij ons houden in onze herinneringen en een les trekken uit haar plotselinge dood.

En dus ging ook na haar begravenis het leven weer door. Op de weg terug, weer hobbeldebobbel met zijn vieren op de achterbank, hebben mijn Ghaneze collega’s aan één stuk door gospelliedjes zitten zingen; genieten. Ik zal proberen een filmpje ervan up te loaden. We kwamen ’s avonds aan in Bolga en gingen nog even naar de andere vrijwilligers die samen zaten te eten. Ik ben niet lang gebleven want ik was erg moe en wilde graag mijn familie zien en mijn nederlandse ouders spreken. Op dit soort dagen mis ik jullie ongelooflijk veel.

Zondag werd ik om vier uur ’s ochtends (in Nederland zouden we midden in de nacht zeggen, maar hier is dat ochtend ;)) wakker gemaakt. Er moest gekookt worden want het harvest festival in mijn comunnity was vandaag. Dus daar gingen we dan, stew werd gemaakt, vlees gesneden, ik kreeg een guinea fowl van mijn familie en ook die werd geslacht. Ik mocht de afwas doen ‘jeeej’ en rijst selecteren. Ohoh, wat deed de witte dochter goed werk ;). Rond 4 uur s middags moest ik gaan badderen en mijn Afrikaanse jurk (die mijn zus en ik samen hebben laten maken) aan doen. Jen kwam ook en kreeg te eten (tz omdat ze dat thuis weinig krijgt ;)). Iedereen moest op de foto ‘snap me, snap me’. En toen gingen we dan e-i-n-d-e-l-i-j-k naar het festival. Daar aangekomen stond vier mannen in de microfoon te praten en werd er verder naar gekeken, eten en drinken verkocht en dat was het dan wel. Niet heel denderen dus, eigenlijk gewoon heel saai. Dus we gingen weer, weer eten en babbelen met de familie. Later op de avond nog maar een keer geprobeerd of er iets te doen was, maar naast heel veel dronken mannen, veel ‘kraampjes’ met eten en drinken was er vrij weinig tot niks te doen. Geen drummen en dansen voor ons dus.
Vannacht was er opeens wél muziek, alle drinking spots in Kalbeo hadden hun speakers op de luidste stand gezet, niet geweldig geslapen dus. Vanochtend vriendin van mijn zus naar werk gebracht en ik was vroeg op werk. Internet ligt eruit dus ben benieuwd wanneer ik deze blog online kan zetten.

Het is alweer drie december. Nog maar 9 dagen voor Jen en ik naar Mole gaan, ik daarna Kim ga oppikken in Accra en de rondreis door Ghana gaat beginnen. En wanneer ik na drie weken terug kom hier in Bolga heb ik nog maar vier weken. Hoe graag ik jullie allemaal weer wil zien; zo gaat het me iets te snel! In het begin leek de tijd af en toe te kruipen, het kruipen begon te veranderen in lopen en inmiddels voelt het alsof de eindsprint is ingezet, het gaat veel te snel! Ik heb enorm veel zin in de komende weken en hoewel ik Ghana nog niet wil achterlaten, kijk ik er enorm naar uit jullie te zien!!

Dikke dikke zoen en heel veel liefde, warmte en zonneschijn voor jullie koukleumpjes in het al besneeuwde Nederland!